Eksploatacja kopalin metodą odkrywkową wymaga często zajęcia znacznych powierzchni gruntów, które zostają wyłączone z pełnienia dotychczasowych funkcji. Po przejściu frontów eksploatacyjnych i zwałowych tereny zaplecza kopalni stają się zbędne dla prowadzenia działalności gospodarczej i jako tereny zdewastowane lub zdegradowane stanowią przedmiot obowiązkowej rekultywacji. W ramach rekultywacji możliwe jest przywrócenie gruntom poprzednich albo nadanie nowych funkcji użytkowych.

Ze względu na wyeksploatowanie kopaliny oraz właściwości fizyczne gruntów do czasu skutecznego zakończenia rekultywacji tereny poeksploatacyjne są nieprzydatne do prowadzenia działalności gospodarczej. Mimo to pozostają one przedmiotem opodatkowania, tak jak tereny, na których prowadzona jest działalność górnicza. Często ze względu na ustalony kierunek rekultywacji proces przywracania wartości użytkowych jest długotrwały, a przedsiębiorca z powodów od niego niezależnych nie jest w stanie przyspieszyć tego procesu. Odnosi się to szczególnie do wyrobisk końcowych, przeznaczonych do rekultywacji wodnej. Czy zatem wobec braku przydatności do prowadzenia działalności gospodarczej gminy słusznie naliczają najwyższe stawki podatkowe od rekultywowanych gruntów?

Należy podkreślić, że problem dotyczy gruntów znajdujących się w procesie rekultywacji, czyli od zakończenia działalności górniczej do zakończenia rekultywacji zwieńczonej właściwą decyzją administracyjną.

Rekultywacja w świetle przepisów prawa

            Zgodnie z art. 129 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia 6 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze „Przedsiębiorca w przypadku likwidacji zakładu górniczego w całości lub w części jest obowiązany przedsięwziąć niezbędne środki w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów po działalności górniczej”. W cytowanej ustawie znajduje się odesłanie do przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Art. 129 ust. 2 PGiG stanowi: „Do rekultywacji gruntów, o których mowa w ust. 1 pkt. 5 stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych”.

            Ustalenie kierunku rekultywacji należy do kompetencji starosty, który wydając decyzję zasięga opinii (art. 22 ust. 2, OOGRiL):

- dyrektora właściwego terenowo okręgowego urzędu górniczego – w odniesieniu do działalności górniczej,
- dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych lub dyrektora parku narodowego – w odniesieniu do gruntów o projektowanym leśnym kierunku rekultywacji,
- wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

            Decyzja powinna uwzględniać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, odnoszące się do przeznaczenia terenu pod działalność górniczą i po jej zakończeniu. Analogicznie decyzja starosty o uznaniu rekultywacji gruntów za zakończoną wymaga opinii wymienionych w art. 22 ust. 2. Ta ostatnia stanowi podstawę dla zmiany klasyfikacji gruntów zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne i Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r. Ustalenie kategorii zrekultywowanego gruntu jest istotne, bowiem klasyfikacja gruntów w ewidencji gruntów i budynków jest uwzględniana przy określaniu wysokości podatków lokalnych (Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych).

Decyzja o uznaniu rekultywacji za zakończoną zgodnie z ustalonym kierunkiem rolnym lub leśnym nie jest równoznaczna z ustaniem gospodarczego wykorzystania gruntu. Dla zmiany klasyfikacji podatkowej konieczne jest w pierwszej kolejności objęcie zrekultywowanych gruntów klasyfikacją gleboznawczą i wprowadzenie do ewidencji gruntów i budynków (art. 20 ust. 3 i ust. 3a oraz art. 22 ust. 1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne). W praktyce tereny, które zgodnie z ustawą zostały zrekultywowane, do czasu zmiany klasy gruntu nadal są przedmiotem opodatkowania, tak jak grunty wykorzystywane do działalności gospodarczej, czyli podatkiem najwyższym z możliwych. Warunkiem koniecznym dla uznania zrekultywowanych gruntów za użytki rolne lub leśne jest zakwalifikowanie do jednej z klas wymienionych w załączniku nr 6 do Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r.

Cały artykuł w numerze 2/2014 magazynu "Surowce i Maszyny Budowlane"