Od lat zajmuję się problematyką rekultywacji kopalń, to jest „praktykuję” w decyzjach ustalających jej kierunek, jak i zezwalających na przetwarzanie odpadów w procesie rekultywacji. Wydaje mi się, że dotarłem już do takiego punktu, gdzie nic nie jest w stanie mnie zadziwić, a tu proszę: znowu zaskoczenie, nowy casus, z którym musiałem się zmierzyć, by pomóc zaprzyjaźnionej kopalni. 

 

Stan faktyczny
Jedna ze spółek skończyła wydobycie, zakończyła proces rekultywacji, a następnie sprzedała nieruchomość, na jakiej znajdowało się wyrobisko poeksploatacyjne, kolejnej spółce. Wyrobisko zostało zrekultywowane w kierunku wodno-leśnym (kierunek przeważający wodny). Nabywca wystąpił do właściwego miejscowo starosty o wydanie decyzji ustalającej kierunek rekultywacji w kierunku leśnym, skutkującej de facto zasypaniem zbiornika wodnego odpadami. Likwidacja zbiornika wodnego to temat na obszerny artykuł, dzisiaj skoncentruję się na ocenie prawidłowości działań organu, który wydał dwie decyzje w tej samej sprawie. 

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 u.o.g.r.l., osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt. Wynikający z ustawy bezwzględny obowiązek rekultywacji, skonkretyzowany w decyzji administracyjnej, ma charakter publicznoprawny i stanowi realizację zasady bezpieczeństwa ekologicznego i ochrony środowiska wynikającej z art. 74 ust. 1 i 2 Konstytucji RP (por. wyrok WSA w Lublinie z 26.04.2019 r., I SA/Lu 1/19).
Art. 20 u.o.g.r.l odnosi się do co najmniej dwóch odrębnych decyzji:
a) pierwsza dotycząca wskazania osoby obowiązaną do rekultywacji gruntów oraz ustalającej kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów;
b) druga, stwierdzająca uznanie rekultywacji gruntów za zakończoną.

W omawianym w artykule przypadku spółka zbywająca otrzymała obydwie te decyzje i co najważniejsze, gdy kolejny podmiot (nabywca nieruchomości) uzyskiwał decyzję ustalającą kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów, obie wyżej wymienione decyzje pozostały w obrocie prawnym. Oczywistym jest, że nie można ponownie rekultywować tych samych gruntów, które mocą decyzji ostatecznej zostały uznane za zrekultywowane, bez uchylenia decyzji z uznającej rekultywację za zakończoną i decyzji ją poprzedzającej.

W tej sprawie jest jeszcze jeden warunek, o którym pisałem w poprzednim artykule, tylko osoba powodująca utratę albo ograniczenie wartości użytkowej gruntów jest obowiązana do ich rekultywacji na własny koszt. Drugi przypadek to przeniesienie praw i obowiązków z koncesji na wydobycie kopalin. Jest jeszcze trzeci przypadek – to sukcesja uniwersalna. 

 

Dwie decyzje w tej samej sprawie – co mówi orzecznictwo sądowe?
WSA w Krakowie w wyroku z dnia 1 sierpnia 2018 r., sygn. akt: III SA/Kr 402/18, stwierdził „w obrocie prawnym nie mogą funkcjonować dwa rozstrzygnięcia ostateczne, wydane w tej samej sprawie. Zgodnie z art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a. tego typu sytuacja stanowi o przesłance nieważności drugiej (w kolejności) z wydanych decyzji”.

Jak prawidłowo powinien zachować się organ wydający decyzję z art. 20 u.o.g.r.l., gdy wpłynął do niego wniosek o wydanie kolejnej decyzji ustalającej kierunek i termin wykonania rekultywacji gruntów?

Pierwsza rzecz to zajrzeć do akt sprawy, czy taka decyzja już została wydana. W tej sprawie tak było, ponadto organ uznał rekultywację gruntów za zakończoną (istniał już zbiornik wodny).

 

Prawidłowe zachowanie organu wydającego w omawianym stanie faktycznym
Wywody mogą prowadzić do wniosku procesowego o umorzenie postępowania w stosunku do nabywcy zrekultywowanego wyrobiska, ubiegającego się o wydanie drugiej decyzji ustalającej kierunek rekultywacji. 

W orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, że o bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego w rozumieniu art. 105 § 1 kpa możemy mówić wówczas, gdy odpadł jeden z konstytutywnych elementów sprawy administracyjnej, o której mowa w art. 1 pkt 1 kpa, tj. przedmiotu, podmiotu bądź podstawy prawnej.

Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza zatem, że w sprawie występują tego typu przeszkody, jakie uniemożliwiają wydanie decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty. Tak rozumiana przesłanka umorzenia postępowania może istnieć jeszcze przed jego wszczęciem, co zostanie ujawnione dopiero w toczącym się postępowaniu, może również powstać w czasie trwania postępowania, a więc w sprawie już zawisłej przed organem administracyjnym (por. B. Adamiak, J. Borkowski „Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz", 12 wydanie, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2012, str. 415; Andrzej Wróbel „Komentarz aktualizowany do art. 105 Kodeksu postępowania administracyjnego"). Baza Orzeczeń LEX: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 9 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Gl 1474/12, Lex 1316747; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 marca 2013 r., sygn. akt II SA/Wa 62/13, Lex 1321520; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 6 marca 2013 r., sygn. akt II SA/Gl 1392/12, Lex 1305644).

Bezprzedmiotowość postępowania związana jest zatem z wystąpieniem w sprawie obiektywnych przeszkód, uniemożliwiających jej dalsze prowadzenie. Niestety, decyzja umarzająca postępowanie w sprawie kolejnej decyzji ustalającej kierunek rekultywacji nie została wydana, dlatego spółka nabywająca – mając na uwadze obowiązujące przepisy – wystąpiła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego o stwierdzenie nieważności decyzji.

Werdykt był przesądzony, SKO stwierdziło nieważność drugiej decyzji wydanej w tej samej sprawie, ze względu na oczywistość rażącego naruszenia prawa.

Sądy w orzecznictwie reprezentują pogląd, że o rażącym naruszeniu prawa decydują łącznie dwie przesłanki: 

•     oczywistość naruszenia prawa oraz 
•     charakter przepisu, który został naruszony. 

Obydwie te przesłanki wystąpiły łącznie. 
 

Artykuł pierwotnie ukazał się w magazynie Kierunek Surowce 2/2023. Autorem jest Mariusz Grunt - Grunt For Development.