Jednocześnie analiza przyczyn wypadków śmiertelnych i ciężkich wskazuje na dominujący udział „czynnika ludzkiego” w wypadkach, pomimo zwracania szczególnej uwagi na szkolenia, podnoszenie świadomości, dyscypliny i odpowiedzialności – dodaje.

Przemysław Płonka: W tym roku nasza firma organizuje jubileuszową, 30. edycję sympozjum Kruszywa Cement Wapno. Z pewnością podczas wykładów czy rozmów kuluarowych będzie poruszana m.in. kwestia bezpieczeństwa na kopalniach odkrywkowych. Jak to bezpieczeństwo wygląda dziś z perspektywy WUG? 
Piotr Wojtacha: Niezbędne jest tu odniesienie się do danych statystycznych. Według stanu na 31 grudnia 2022 r., nadzorem i kontrolą urzędów górniczych było objętych 7 450 zakładów górniczych, w tym: 7 312 odkrywkowych zakładów górniczych, tj.: 
- 10 zakładów górniczych prowadzących działalność dotyczącą złóż kopalin objętych własnością górniczą (wśród nich 5 zakładów górniczych wydobywających węgiel brunatny, 3 zakłady górnicze wydobywające kruszywa z dna Bałtyku i 2 kopalnie gipsu); 
- 7 302 zakłady górnicze prowadzące działalność dotyczącą złóż kopalin objętych prawem własności nieruchomości gruntowej. 

Odkrywkowe zakłady górnicze to więc znacznie ponad 90% wszystkich nadzorowanych.
Dokładnie aż 98% ogólnej liczby nadzorowanych zakładów. W 2022 r. organy koncesyjne wydały 341 decyzji uprawniających do wydobywania kopalin metodą odkrywkową, co jest wynikiem podobnym do tego z 2021 r. Niemniej dane za ostatnie dziesięć lat ujawniają cykliczną tendencję spadkową. Dla przykładu, w latach 2012 i 2013 takich decyzji udzielonych było odpowiednio 574 i 525. Ponadto z zebranych danych wynika, że dominującą pozycję w ogólnym bilansie wydobywczym ma niezmiennie, od wielu lat, wydobycie kruszyw naturalnych (piasku i żwiru). 

Wróćmy do kwestii bezpieczeństwa.
Można powiedzieć, że poziom bezpieczeństwa na przestrzeni ostatnich lat sukcesywnie wzrasta. Przede wszystkim wynika to z poprawy warunków pracy, skutecznego rozpoznawania, prognozowania i usuwania zagrożeń naturalnych oraz stosowania nowych technologii. Jednocześnie analiza przyczyn wypadków śmiertelnych i ciężkich, zaistniałych w ostatnich latach, wskazuje na dominujący udział „czynnika ludzkiego” w wypadkach, pomimo zwracania szczególnej uwagi na szkolenia, podnoszenie świadomości, dyscypliny i odpowiedzialności, zwłaszcza u pracowników nowo przyjętych oraz będących na etapie adaptacji zawodowej. Tym samym w dalszym ciągu należy dążyć do zapewnienia przez osoby kierownictwa kopalń właściwej organizacji i koordynacji robót górniczych oraz ich rzetelną kontrolę. 

Zaczął pan od przypomnienia ogólnych statystyk. Jak wyglądają one odnośnie wypadków na kopalniach kruszyw? Czy to poziom podobny do tego z przeszłości?
Analiza wypadkowości ogólnej w górnictwie odkrywkowym wskazuje, że w ostatnich latach liczba wypadków utrzymuje się tu na zbliżonym poziomie. W 2020 r. ogólna liczba wypadków wynosiła 19, w 2021 r. – 27, w 2022 r. – 26, a w okresie 8 miesięcy bieżącego roku zaistniało 15 wypadków. Niepokojąca jest przede wszystkim liczba wypadków śmiertelnych i ciężkich w tym czasie. W 2020 r. odnotowaliśmy trzy wypadki śmiertelne oraz dwa ciężkie, w 2021 r. – dwa wypadki śmiertelne i dwa ciężkie, w 2022 r. – pięć wypadków śmiertelnych (nie odnotowano wypadków ciężkich), a w okresie 8 miesięcy bieżącego roku – trzy wypadki śmiertelne oraz jeden ciężki. 

Co było najczęstszym powodem tych wypadków?
Analiza przyczyn wskazuje przede wszystkim na błędy ludzkie, złą organizację prac i niewłaściwe ich prowadzenie oraz nadzór. Warto zaznaczyć, że na poprawę stanu bezpieczeństwa w odkrywkowych zakładach górniczych może mieć wpływ nowelizacja Prawa geologicznego i górniczego (zwana dalej P.g.g), zmieniająca zasady dotyczące między innymi „stwierdzania kwalifikacji” osób dozoru ruchu w odkrywkowych zakładach górniczych. Doświadczenia organów nadzoru górniczego wskazują, że dotychczasowe rozwiązania w zakresie kwalifikacji górniczych, będące następstwem deregulacji z 2015 r., nie sprawdziły się w praktyce.