Wraz z postępem technicznym, w tym umaszynowieniem procesów pracy, wykonywaniem kilku prac jednocześnie, wzrastało zagrożenie zdrowia i życia pracowników oraz wyłoniła się potrzeba ustanowienia prawa w tym zakresie. Niezbędna okazała się interwencja państwowa. W ten sposób powstały pierwsze formy nadzoru państwa nad bezpieczeństwem i higieną pracy robotników, ponieważ wypadki przyczyniały się do znacznych strat w przemyśle. Pierwsze regulacje prawne dotyczące bezpieczeństwa pracy zostały ustalone w 1802 roku przez parlament w Anglii. Określały one godziny pracy oraz standardy środowiska pracy. Kolejne regulacje rządowe nie dawały oczekiwanych rezultatów. Przełomem w podejściu do zapobiegania wypadkom było powołanie w 1892 roku w Illinois Steel Company pierwszej komórki do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, której pracownicy dbali o bezpieczne stanowiska pracy. W latach 1912-1918 wprowadzono ewidencjonowanie wypadków, które dało początek statystyce wypadkowej. Dzięki danym empirycznym stało się możliwe poznawanie ich przyczyn. Początkowo wypadki i katastrofy ujmowano jako zdarzenia przypadkowe lub skutek pojawienia się tzw. nieprzewidzianej siły wyższej. Teorie oraz poglądy na temat przyczyn wypadków spowodowały, że dostrzeżono udział człowieka w ich powodowaniu. Co z kolei – zbudowanie modelu wypadkowego ujmowanego jako następstwo błędów człowieka popełnianych z powodu braku motywacji, wiedzy i doświadczenia czy też złego stanu organizmu.

Kultura bezpieczeństwa pracy

Przenosząc definicję kultury organizacji na zakres działań związanych z bezpieczeństwem pracy, można powiedzieć, że jest to całokształt dorobku ludzkości w zakresie bezpieczeństwa (ochrony życia i zdrowia), utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie. Początki kultury bezpieczeństwa pracy datuje się od II połowy XX wieku, kiedy to wydarzenia, takie jak: katastrofa  w elektrowni atomowej w Czarnobylu (1986), pożar na stacji metra w Londynie (1987), zatonięcie promu pasażerskiego Herald of Free Enterprise (1987), wypadek na platformie wydobywczej Piper Alpha na Morzu Pólnocnym (1988) spowodowały, że zachowania ludzi i organizacji zaczęły być traktowane jako zbiory, w których należy szukać przyczyn wypadków [1]. Bezpieczeństwo pracy zalicza się obecnie do najważniejszych obszarów unijnej polityki społecznej. Unia Europejska wykazuje dużą aktywność w zakresie tworzenia prawa bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Dorobek prawny w tym zakresie powstał głównie w latach 90. XX w., po ustaleniu tzw. dyrektywy ramowej 89/391/EWG w sprawie wprowadzenia środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy. Dyrektywa ta nałożyła na pracodawcę odpowiedzialność za zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa i ochronę zdrowia. Na tej podstawie wydano 14 dyrektyw szczegółowych, dotyczących m.in. ochrony pracowników przed działaniem czynników szkodliwych, prac szczególnie niebezpiecznych czy ochrony pracy kobiet i młodocianych.

Cały artykuł dostępny w magazynie "Surowce i Maszyny Budowlane" 4-5/2015.