Dla wielu sektorów gospodarki - w tym także dla przemysłu cementowego - oznacza to możliwość wdrożenia technologii CCS/U, czyli wychwytywania, przesyłania i magazynowania dwutlenku węgla, mających fundamentalne znaczenie dla konkurencyjności branży.

Począwszy od 1990 r., przemysł cementowy w Polsce zredukował emisję CO₂ o ponad 30%. Ten proces trwa, jednak wobec braku alternatywnej technologii produkcji cementu w połączeniu z coraz bardziej restrykcyjnymi celami klimatycznymi, konieczna jest budowa instalacji CCS/U. Ich realizacja ma fundamentalne znaczenie dla przyszłości przemysłu: nie tylko cementowego, ale również hutniczego, koksowniczego, wapienniczego czy petrochemicznego – zaznaczył Krzysztof Kieres, przewodniczący Stowarzyszenia Producentów Cementu.

Cementownie prekursorami CCS/U

Przemysł cementowy jako pierwsza branża w Polsce prowadzi tak kompleksowe działania, mające na celu wdrożenie technologii wychwytywania, przesyłania i magazynowania CO₂. Opracowane przez ekspertów Akademii Górniczo-Hutniczej studium wykonalności zintegrowanego układu CCS dla przemysłu cementowego w Polsce stanowi podstawę dla strategii branży w tym obszarze. Analiza wskazuje na możliwość wychwytu metodami MEA lub CaL do 85% emisji CO₂ rocznie, a szacowane koszty dla jednej cementowni wynoszą od 0,5 do 1,5 mld zł.
Cementownie zostały przyporządkowane do miejsc magazynowania dwutlenku węgla, aby zaplanować sieć rurociągów. Ze względu na położenie zakładów i najlepszą lokalizację hubów/kompleksów magazynowych, możliwa jest budowa trzech takich obiektów. Są to: struktura solankowa antyklinalna „Jeżów”, wyeksploatowany kompleks złóż gazu ziemnego Załęcze-Żuchlów oraz struktura solankowa antyklinalna „Brześć Kujawski”. W planach jest także transport CO₂ do terminalu w Gdańsku, a stamtąd na Morze Północne.
Technologie CCS/U są już wdrażane w cementowniach. Dofinansowany z Funduszu Innowacji projekt Go4ECOPlanet pozwoli w 100 proc. zredukować emisję CO₂ Cementowni Kujawy już w 2027 r. Będzie to pierwsza technologia CCS w Europie z całkowitym wychwyceniem emisji CO₂. W Cementowni Górażdże prowadzona jest z kolei pilotażowa inwestycja CCS/U w ramach międzynarodowej inicjatywy ACCESS. Celem realizowanego przez Grupę Górażdże projektu jest także stworzenie ram prawnych i organizacyjnych dla efektywnego systemu transportu CO₂ z Europy kontynentalnej do składowisk znajdujących się na Morzu Północnym.

Zagospodarowanie CO₂ kluczowe dla konkurencyjności

Rozwojowi technologii CCS/U, ale także stojącymi przed nimi barierami, zostało poświęcone kolejne posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Rozwoju Przemysłu Cementowego w Polsce, kierowanego przez posła Andrzeja Szejnę, które odbyło się 13 kwietnia 2023 r.
Dariusz Gawlak, wiceprzewodniczący SPC i prezes zarządu Cementowni Warta, wskazał kluczową rolę inwestycji CCS/U w dekarbonizacji sektorów energochłonnych. Również przedstawiciele sektorów hutniczego i wapienniczego podkreślali fundamentalne znaczenie wychwytywania, przesyłania oraz magazynowania CO₂ dla zachowania konkurencyjności w ramach Unii Europejskiej.

Branża cementowa wyprzedziła swoimi planami regulacje – komentował Włodzimierz Chołuj, członek zarządu SPC i członek zarządu CEMEX Polska. Andrzej Reclik - członek zarządu SPC i prezes zarządu Górażdże Cement - wskazał, iż zostało 7 lat, aby przygotować zarówno instalacje CCS/U, jak i infrastrukturę do transportu oraz magazynowania CO₂. Nakłady inwestycyjne sektora cementowego na technologie CCS/U mogą wynieść nawet 15 mld zł, ale wyzwaniem jest budowa rurociągów do transportu dwutlenku węgla i utworzenie miejsc jego magazynowania.

Musimy sobie wyobrazić, że budujemy obok cementowni następną fabrykę, praktycznie za te same pieniądze, która będzie się zajmowała tylko i wyłącznie wychwytywaniem i skraplaniem CO₂ – mówił Janusz Miłuch, członek zarządu SPC i prezes zarządu Cement Ożarów, porównując sytuację branży do nowej rewolucji przemysłowej. Inwestycje w technologie CCS/U realizują i przygotowują już Dania, Belgia, Islandia, Norwegia, a także nasi południowi sąsiedzi.

Stanisław Sobczyk, wiceprezes zarządu Lafarge Polska, podkreślił rolę krajowego planu dekarbonizacji, który warunkuje realizację infrastruktury do transportu i magazynowania CO₂.
Według Kseni Ludwiniak - Zastępcy Dyrektora Departamentu Elektroenergetyki i Gazu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska technologie CCS i CCU zostały ujęte w Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu.

Pracujemy nad aktualizacją tego planu. Do 30 czerwca 2023 polski rząd ma przekazać Komisji Europejskiej projekt Krajowego Planu na Rzecz Energii i Klimatu. Projekt ma być potem konsultowany krajowo i regionalnie, także z partnerami społecznymi. Finalny dokument powstanie w ciągu roku, do 30 czerwca 2024 r. – tłumaczyła dyrektor Ludwiniak.

Projekt nowelizacji prawa geologicznego i górniczego

Zgodnie z informacją, przekazaną przez Ksenię Ludwiniak projekt nowelizacji prawa geologicznego i górniczego (UD280) został potwierdzony przez Stały Komitet Rady Ministrów. 25 kwietnia 2023 r. nastąpił kolejny krok na ścieżce legislacyjnej, bowiem nowelizacja została przyjęta przez Radę Ministrów - zatem niebawem powinna trafić do Sejmu.
Nowelizacja obejmuje m.in. wprowadzenie definicji złoża strategicznego, a także dopuszcza prowadzenie działalności polegającej na podziemnym magazynowaniu dwutlenku węgla (CCS), w szerszym niż obecnie zakresie. Nowe przepisy umożliwią również prowadzenie działalności dotyczącej wydobywania węglowodorów ze złóż, w połączeniu z podziemnym składowaniem dwutlenku węgla.

Charakterystyka sektora cementowego

Przemysł cementowy w Polsce jest skupiony wokół 12 zakładów, w tym 10 cementowni pracujących w pełnym cyklu produkcyjnym. Dzięki programowi inwestycyjnemu o wartości ponad 10 mld zł, stały się one jednymi z najnowocześniejszych w Europie, a Polska - trzecim producentem cementu w Unii Europejskiej. Na przestrzeni lat branża znacznie ograniczyła oddziaływanie na środowisko, w tym zredukowała emisję CO₂ o ponad 30% w stosunku do 1990 r.
Branża cementowa, zrzeszona w Stowarzyszeniu Producentów Cementu, stanowi jeden z kluczowych sektorów polskiej gospodarki. Przemysł cementowy zatrudnia bezpośrednio 3,5 tys. osób, a w ramach łańcucha dostaw oraz sieci podwykonawców zapewnia blisko 22 tysiące miejsc pracy. Wraz z budownictwem przyczynia się do powstania w polskiej gospodarce ok. 13% wartości dodanej brutto, wytwarzając ponad 8% PKB.