Edukacja i wymiana informacji

NIK zbadała również działalność edukacyjną kontrolowanych organów. Państwowy Instytut Geologiczny prowadził działalność informacyjną i edukacyjną, udostępniał publicznie wyniki swoich badań, oferował wsparcie w podnoszeniu umiejętności i wiedzy pracowników administracji geologicznej. Inaczej rzecz się miała w samorządach. Spośród wszystkich skontrolowanych, tylko dwa podjęły się działalności edukacyjnej i był to wynik współpracy z miejscowym okręgowym urzędem górniczym. W pozostałych urzędach nie prowadzono takiej działalności, gdyż – jak tłumaczyli marszałkowie i starostowie – obowiązek edukacji nie wynika wprost z przepisów prawa.

Tylko w jednym z pięciu skontrolowanych okręgowych urzędów górniczych prowadzono działania edukacyjne i informacyjne dotyczące problematyki nielegalnej eksploatacji kopalin. W ocenie NIK, prowadzenie skierowanej do szerokiej grupy odbiorców kampanii informacyjnej o obowiązku zgłaszania wydobycia kopalin na własny użytek i o karach za nielegalne wydobycie stanowi dobrą praktykę. Należy zauważyć, że spośród skontrolowanych OUG najwięcej zawiadomień o wydobyciu piasków i żwirów, przeznaczonych dla zaspokojenia potrzeb własnych, wpłynęło właśnie do OUG w Kielcach, co mogło być efektem prowadzonej kampanii informacyjnej.

Wyniki kontroli wskazują, że współpraca pomiędzy kontrolowanymi jednostkami miała charakter doraźny, ograniczony do wybiórczego przekazywania sobie informacji na temat miejsc nielegalnego wydobycia kopalin. Pomimo podejmowanych przez Państwowy Instytut Geologiczny prób podjęcia współpracy z Wyższym Urzędem Górniczym, jej zasady nie zostały wypracowane. Skontrolowane organy nadzoru górniczego i administracji geologicznej nie zawsze wymieniały się informacjami o nieprawidłowościach dotyczących naruszenia warunków koncesji, o potrzebach przeprowadzenia rekultywacji miejsc nielegalnego wydobycia kopalin lub o konieczności przywrócenia środowiska do stanu właściwego na skutek prowadzenia eksploatacji bez wymaganej koncesji albo z jej naruszeniem.

Wnioski

Najwyższa Izba Kontroli skierowała następujące wnioski:

do Ministra Klimatu i Środowiska (wniosek de lege ferenda):

• o wprowadzenie w ustawie Prawo geologiczne i górnicze obowiązku prowadzenia cyklicznych kontroli w zakresie weryfikacji spełniania warunków udzielonych koncesji z udziałem przedstawiciela organu nadzoru górniczego;

do Ministrów Aktywów Państwowych oraz Klimatu i Środowiska:

• o określenie zasad współpracy pomiędzy podległymi jednostkami dla skuteczniejszego wykorzystania zasobów Państwowej Służby Geologicznej w celu wsparcia organów nadzoru górniczego w prowadzeniu rozpoznania i określenia skali wydobycia kopalin bez wymaganej koncesji;

do Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego o:

• prowadzenie analiz danych udostępnionych przez PIG w ramach projektu MOEK i odpowiednie ich wykorzystanie przez podległe organy nadzoru górniczego;
• przekazywanie zawiadomień właściwym organom administracji geologicznej i ochrony środowiska o stwierdzonych naruszeniach warunków udzielonych koncesji, o konieczności przeprowadzenia rekultywacji miejsc nielegalnego wydobycia kopalin lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego na skutek prowadzenia eksploatacji bez wymaganej koncesji albo z jej naruszeniem;
• prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych wskazujących na problem nielegalnej eksploatacji kopalin oraz informujących o konieczności zgłaszania właściwym miejscowo organom nadzoru górniczego zamiaru wydobycia piasków i żwirów dla zaspokojenia własnych potrzeb przez osoby fizyczne;

do marszałków województw oraz starostów o:

• zapewnienie właściwych warunków organizacyjno-kadrowych dla realizacji zadań administracji geologicznej;
• niezwłoczne wydawanie decyzji stwierdzających wygaśnięcie koncesji w sytuacjach określonych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze;
• prowadzenie analiz danych udostępnionych przez PIG w ramach projektu MOEK i odpowiednie ich wykorzystanie.