Sprawdziliśmy wskaźniki waloryzacyjne GUS w kontekście najnowszych danych rynkowych. W przypadku cen stali, asfaltów oraz paliw w lutym 2024 r. nie odnotowano większych zmian w stosunku do poprzedniego miesiąca.  

Jeżeli chodzi o wskaźniki waloryzacyjne w grudniu 2023 r. dla nawierzchni bitumicznej utrzymał się na niezmienionym poziomie, zaś dla betonu odnotowaliśmy niewielki spadek (wykresy poniżej).  

Od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r., w oparciu o dostępne dane opublikowane przez GUS, wskaźnik korygujący ceny dla nawierzchni bitumicznej wyniósł 1,2641, natomiast dla nawierzchni betonowej 1,2549. Biorąc pod uwagę rynkowe ceny i dane GUS, należy uznać, że wyliczone w oparciu o mechanizm waloryzacyjny wskaźniki, oddają realny obraz zmian cen na rynku.

Aneksy waloryzacyjne dla kontraktów utrzymaniowych
Znając potrzeby rynku, w 2021 roku rozpoczęto proces polegający na podwyższeniu limitu waloryzacyjnego bądź wprowadzeniu klauzuli waloryzacyjnej do już zawartych umów na bieżące utrzymanie dróg oraz na mniejsze zadania inwestycyjne (poza PBDK oraz PB100). W wyniku tych prac określono założenia do planowanego procesu aneksowania już zawartych umów na utrzymanie dróg. Do tej pory do GDDKiA wpłynęło 413 wniosków o waloryzację wynagrodzenia. Aktualnie podpisano 332 aneksy waloryzacyjne.

Waloryzacja dotyczy umów, które: pierwotnie zostały zawarte na okres dłuższy niż 12 miesięcy, lub termin ich realizacji został przedłużony umownie na okres dłuższy niż 12 miesięcy (przedłużenie nie wynikało z winy wykonawcy), zostały zawarte przed 24 lutego 2022 r. lub po 24 lutego 2022 r., ale oferty w przetargu złożone zostały przed tym terminem.

Jak zmieniał się limit waloryzacyjny?
Klauzula waloryzacyjna dla robót budowlanych została wprowadzona na kontraktach GDDKiA w listopadzie 2013 r. Wówczas ustanowiony został w umowie z wykonawcą limit waloryzacji na poziomie 1 proc. wartości ZKK. Następnie, w drugiej połowie 2017 r. limit waloryzacyjny został zniesiony i taki stan rzeczy utrzymywał się do końca 2018 r. Umowy bez limitu waloryzacji oraz z limitem +/- 1 proc. waloryzowane są w oparciu o wskaźniki cen obiektów drogowych (Wd) oraz wskaźniki cen obiektów mostowych (Wm) publikowane przez GUS. 

W styczniu 2019 r. GDDKiA wprowadziła zupełnie nowy mechanizm oparty o tzw. „koszyk waloryzacyjny”, jednocześnie ustanawiając 5-proc. limit poziomu waloryzacji. Za zgodą Ministerstwa Infrastruktury w II poł. 2021 r. ogłosiliśmy pięć przetargów z limitem 7-8 proc.

W 2022 r. podpisaliśmy aneksy waloryzacyjne łącznie dla 117 inwestycji realizowanych przez 26 wykonawców.

Mechanizm waloryzacji - jak działa?
W skład „koszyka”, składającego się z głównych elementów cenotwórczych wpływających na ostateczny bilans kosztowy kontraktu, wchodzą ceny produkcyjne: paliwa, cementu, asfaltu, stali, kruszywa oraz średnie wynagrodzenia pracowników branży (wszystkie z ustalonymi stałymi wagami). 

Dodatkowo pod uwagę brany jest indeks zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych - wskaźnik inflacyjny (CPI), który odzwierciedla pozostałe elementy cenotwórcze, które nie zostały wyodrębnione w „koszyku” (np. produkty spożywcze, usługi edukacyjne, usługi hotelowe).

Mechanizm waloryzacyjny oparty o „koszyk” na bieżąco reaguje na zmiany poszczególnych cen głównych elementów cenotwórczych. Tym samym wzrosty czy spadki cen jednego rodzaju asortymentu w danym okresie często bilansowane są spadkami czy wzrostami innych elementów. W przypadku projektów realizowanych w systemie Projektuj i buduj, waloryzacja następuje od wystawienia pierwszego Przejściowego Świadectwa Płatności (PŚP), wystawionego po upływie 12 miesięcy od daty rozpoczęcia prac, czyli jeszcze na etapie projektowania. W przypadku systemu Buduj, waloryzacja rozpoczyna się od pierwszego PŚP za roboty, czyli de facto od razu.

W zależności od aktualnej sytuacji gospodarczej i rynkowej, wskaźnik waloryzacyjny może przyjmować wartości dodatnie, co powoduje zwiększenie wynagrodzenia wykonawcy. Zdarzały się jednak również sytuacje, kiedy wskaźniki waloryzacyjne przyjmowały wartości ujemne. Tym samym następowało zmniejszenie należnego wynagrodzenia wykonawcy.

Jednym z głównych założeń mechanizmu waloryzacyjnego jest solidarny (50/50) podział ryzyka związanego ze wzrostem/spadkiem kosztów realizacji kontraktów pomiędzy wykonawcę a zamawiającego (GDDKiA). Przyjęto, że 50 proc. wartości kontraktu podlega waloryzacji. Takie podejście ma zapobiec sytuacji niekontrolowanego i nieograniczonego wzrostu kosztów inwestycji drogowych. 

Wspólna odpowiedzialność za stabilność sektora
Należy podkreślić, że żadne rozwiązania, w tym mechanizm waloryzacji, nie zwalniają wykonawców z analizy ryzyka i rzetelnej wyceny ofert. Tylko należyta wycena usług gwarantuje stabilną realizację danego kontraktu. Dzięki niej wszystkie prace prowadzone przy inwestycjach zostaną wykonane terminowo i z zachowaniem odpowiedniej jakości.