Naturalne kruszywa mineralne są jednym z najważniejszych i najistotniejszych składników niezbędnych do produkcji betonu, będącego podstawowym materiałem budowlanym stosowanym w konstrukcjach i obiektach inżynierskich. Obok podstawowych właściwości fizyko-mechanicznych determinujących ich przydatność do zastosowania w procesie produkcji betonu tj. uziarnienie, wytrzymałość na miażdżenie, mrozoodporność, nasiąkliwość, zawartość pyłów mineralnych oraz zanieczyszczeń organicznych i ilasto-gliniastych, istotne znaczenie ma również zawartość w kruszywie metali ciężkich i izotopów promieniotwórczych, w aspekcie ich negatywnego wpływu na środowisko naturalne i organizmy żywe. Szczególne ważny jest tutaj poziom wymywalności metali ciężkich z betonu oraz ich radioaktywność. Związki te uwalniane z gotowych produktów betonowych do środowiska naturalnego wykazują negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzi i zwierząt przebywających w obiektach budowlanych.

            W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań zawartości metali ciężkich, poziom ich uwalniania i radioaktywność w kruszywach naturalnych eksploatowanych w wybranych złożach pochodzenia aluwialnego największych rzek województwa podkarpackiego, tj. Wisłoki i Sanu. Stężenie tych związków ma bowiem zasadniczy wpływ na technologiczne możliwości zastosowania pozyskiwanych kruszyw do produkcji betonu i gotowych prefabrykatów betonowych, w świetle obowiązujących w tym zakresie wymagań środowiskowych.

Położenie terenu badań wraz z charakterystyką geologiczną wybranych złóż kruszywa naturalnego

            Wytypowany do badań obszar obejmuje fragmenty dolin rzek Wisłoki i Sanu w ich środkowym biegu, na przedpolu zewnętrznych Karpat Fliszowych w rejonie Dębicy i Przemyśla. Kruszywa naturalne pochodzenia aluwialnego w tym regionie Polski są w ostatnich latach intensywnie eksploatowane w związku z realizacją szeregu inwestycji związanych z infrastrukturą drogową (budowa autostrady A4, drogi szybkiego ruchu S-19 i licznych modernizacji dróg regionalnych i lokalnych) oraz budownictwem przemysłowym i mieszkaniowym. Z uwagi na wysokie koszty i ograniczone możliwości dostaw dużych ilości kruszyw spoza rejonu Polski południowo-wschodniej,  miejscowy surowiec pozyskiwany z tych złóż jest podstawowym składnikiem betonów i wyrobów betonowych. Stanowi on jednocześnie na przestrzeni lat główną bazę surowcową, zabezpieczającą zapotrzebowanie sektora budowlanego na ten materiał.     

            W dolinie Wisłoki do jednych z głównych ośrodków eksploatacji złóż kruszywa naturalnego zalicza się rejon Pilzna koło Dębicy oraz rejon Mielca. Uwarunkowane jest to dogodnymi warunkami komunikacyjnymi dla transportu wydobytej kopaliny oraz licznymi inwestycjami infrastrukturalno- budowlanymi, realizowanymi w tej części województwa podkarpackiego.                       

            Od lat 70. XX wieku w rejonie Pilzna eksploatowane jest przez Przedsiębiorstwo Produkcji Kruszywa i Usług Geologicznych KRUSZGEO SA w Rzeszowie, złoże kruszywa naturalnego „Strzegocice-Zalew”. Jest to jedno z największych złóż tego typu w tym rejonie, którego zasoby zostały w większości już wydobyte. Główną rezerwę surowcową stanowią tu obecnie udokumentowane w 2012 r. zasoby kruszywa naturalnego w złożu „Pilzno-Pilźnionek” (rys. 1). Natomiast w rejonie Mielca KRUSZGEO SA udokumentowało w 2011r. złoże kruszywa naturalnego „KIEŁKÓW I”, stanowiące poszerzenie bazy surowcowej dla tego przedsiębiorstwa, które od wielu lat prowadzi na tym obszarze działalność górniczą.

Cały atykuł do przeczytania w magazynie Surowce i Maszyny Budowlane 3/2014.