Odpad czy masa ziemna lub skalna?

 Na początek zwróćmy uwagę, że odkrywkowa eksploatacja kopalin związania jest z gospodarowaniem masami ziemnymi i skalnymi nie zawsze traktowanymi jako odpady. Wynika to zarówno z przepisów Ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, jak i Ustawy z 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o odpadach wydobywczych jej przepisów nie stosuje się do mas ziemnych lub skalnych przemieszczanych w związku z wydobywaniem kopalin ze złóż, jeżeli koncesja na wydobywanie kopalin ze złóż lub plan ruchu zakładu górniczego zatwierdzone decyzjami, o których mowa w ustawie Prawo geologiczne i górnicze lub miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla terenu górniczego określają warunki i sposób ich zagospodarowania. W treści Ustawy z 14 grudnia 2012 o odpadach znajdziemy podobny zapis dotyczący odstępstwa od stosowania jej przepisów do ww. mas ziemnych lub skalnych (art. 2 pkt 11). Tym samym nie powinniśmy mas ziemnych lub skalnych uznawać za odpady (w tym odpady wydobywcze), o ile spełniają wymagania zawarte w wymienionych wyżej przepisach. Zwrócić należy także uwagę, że przepisów ustawy o odpadach wydobywczych nie stosuje się (zgodnie z jej art. 2 ust. 1 pkt 5) do nadkładu stanowiącego masy ziemne lub skalne usuwane znad złoża w celu umożliwienia wydobycia kopaliny użytecznej, zwałowanego na obszarze górniczym, o ile nie stanowi odpadu w rozumieniu przepisów (obecnie) Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 o odpadach, a termin i sposób jego zagospodarowania zostały określone zgodnie z przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze dotyczącymi ruchu zakładu górniczego. Z powyższego zapisu wynika między innymi, że do wymienionych mas nadkładu zwałowanych w obrębie obszaru górniczego nie stosuje się przepisów o składowaniu odpadów wydobywczych, w tym o obiektach unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. Pamiętać przy tym należy, że o zwałowaniu nadkładu można mówić, gdy jest ono zgodne z definicją zawartą w art. 6 ust. 1 pkt 20 ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Musi to być zespół czynności prowadzonych w odkrywkowych zakładach górniczych, nierozerwalnie związanych technicznie i organizacyjnie z przemieszczeniem i składowaniem mas ziemnych i skalnych usuwanych znad złoża, w celu umożliwienia wydobycia kopaliny użytecznej.

Wytwarzanie odpadów w odkrywkowych zakładach górniczych

Zgodnie ze stosowaną obecnie interpretacją przepisów, odpady powstające na terenie odkrywkowych zakładów górniczych podzielić można na dwie zasadnicze grupy, są to odpady wydobywcze, czyli pochodzące z poszukiwania, rozpoznawania, wydobywania, przeróbki i magazynowania kopalin ze złóż (art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach wydobywczych) oraz odpady pozostałe. 

Jak wiemy, wytwarzanie odpadów wydobywczych związane jest z koniecznością sporządzania programu gospodarowania odpadami wydobywczymi, a następnie jego przedłożenia celem zatwierdzenia decyzją przez właściwy organ administracji (art. 8 i art. 11 ustawy o odpadach wydobywczych). W przypadku odpadów wydobywczych powstających w związku z wydobywaniem metodą odkrywkową kopalin do produkcji kruszyw, organami tymi mogą być odpowiednio (art. 40 ustawy o odpadach wydobywczych):
• regionalny dyrektor ochrony środowiska – dla przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych;
• marszałek województwa – przedsięwzięć, dla których koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie kopalin ze złóż udziela marszałek województwa oraz dla wydobycia kopaliny zaliczanego do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
• starosta w pozostałych przypadkach.

Przy czym marszałek województwa jest właściwym organem także w przypadku, gdy w tym samym miejscu prowadzone jest kilka przedsięwzięć, które traktowane samodzielnie przypadałyby marszałkowi województwa (część z nich) i staroście (część z nich). Omawiając urzędowe procedury regulujące wytwarzanie odpadów, zwrócić należy uwagę na zapisy zawarte aktualnej wersji Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Zakres ich stosowania przez przedsiębiorców górniczych budzi liczne wątpliwości. Po pierwsze, obowiązujące obecnie przepisy o odpadach nie mówią wprost, czy sporządzenie i zatwierdzenie programu gospodarki odpadami wydobywczymi zwalnia z konieczności uzyskiwania pozwolenia na wytwarzanie odpadów wydobywczych. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, pozwolenia takiego wymaga (art. 180 i 180a) eksploatacja instalacji, w wyniku której wytwarzane są odpady niebezpieczne w ilości powyżej 1 Mg rocznie oraz odpady inne niż niebezpieczne w ilości powyżej 5000 Mg rocznie. Instalacje defi niuje art. 3 pkt 6 ustawy Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którym są to stacjonarne urządzenia techniczne, zespoły stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu oraz budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami – których eksploatacja może spowodować emisję. Uwzględniając powyższą defi nicję, do instalacji nie da się zaliczyć czynnych (czy zrekultywowanych) wyrobisk górniczych, nie są nimi także mobilne urządzenia techniczne służące do wydobywania kopalin. Tym samym wytwarzanie odpadów (w tym wydobywczych) jako efekt uboczny wykonywania wyrobisk górniczych czy stosowania mobilnych urządzeń urabiających kopaliny, nie powinno zdaniem autora skutkować koniecznością uzyskania pozwolenia na wytwarzanie odpadów. Czy jednak tak jest w praktyce i czy pozwolenie takie jest wymagane dla wytwarzania odpadów wydobywczych w innych sytuacjach? Obserwacja działań organów administracji wskazuje, że owszem, czasem oczekują one od przedsiębiorcy wystąpienia o wydanie ww. pozwolenia. Między innymi (o ile przekroczone są progi ilościowe) jest tak dla odpadów wydobywczych powstających w wyniku przeróbki kopalin (odpadów przeróbczych). W praktyce zatem chcąc rozstrzygnąć dylemat, czy wystąpić o wydanie pozwolenia na wytwarzanie odpadów, należy go przedyskutować z organem właściwym do wydania takiego pozwolenia. Nie powinno natomiast budzić wątpliwości, że pozwolenie na wytwarzanie odpadów należy uzyskać dla wytwarzania w instalacjach odpadów niezaliczanych do odpadów wydobywczych. Występując o jego wydanie, pamiętać jednak należy, że dotyczy ono obecnie ilość odpadów wytwarzanych przez instalację, a nie jak to było w „starej” ustawie o odpadach, na terenie całego zakładu. Jeżeli zatem eksploatujemy kilka instalacji (niepowiązanych technologicznie) i przekraczają one (każda oddzielnie) progi ilościowe dla wytwarzanych odpadów (opisane w art. 180a ustawy Prawo ochrony środowiska), to trzeba uzyskać kilka pozwoleń (choć w praktyce mogą być one zawarte w jednej decyzji). W sytuacji, gdy w obrębie zakładu górniczego brak instalacji lub instalacje są, ale nie zostały przekroczone dla nich progi ilości wytwarzanych odpadów (wg art. 180a ustawy Prawo ochrony środowiska) – jedyną decyzją limitującą wytwarzanie odpadów (wydobywczych) jest zatwierdzenie planu gospodarki odpadami wydobywczymi. Będzie tak, gdy przedsiębiorca górniczy korzysta wyłącznie z urządzeń mobilnych, jak koparki, koparko-ładowarki i samochody do transportu urobku, nie posiada ponadto instalacji do ich napraw. Organy wydające pozwolenia na wytwarzanie odpadów opisuje art. 378 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z jego treścią, są to odpowiednio starosta, marszałek województwa i regionalny dyrektor ochrony środowiska. Pamiętać przy tym trzeba, że organem ochrony środowiska właściwym w sprawie pozwolenia na wytwarzanie odpadów dla odpadów innych niż wydobywcze wytworzonych w miejscu poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin ze złóż oraz ich magazynowania i przeróbki, jest organ właściwy do wydania decyzji zatwierdzającej program gospodarowania odpadami wydobywczym. W treści art. 378 zapisano ponadto, że przy ustalaniu właściwości organów ochrony środowiska instalacje powiązane technologicznie, eksploatowane przez różne podmioty, kwalifikuje się jako jedną instalację.

Cały materiał przeczytają Państwo w magazynie „Surowce i Maszyny Budowlane” 2/2015

Fot. Mota-Engil