Konkurs QLA dużymi krokami zmierza do finału – zespoły nagrodzone na etapie krajowym poznamy już w listopadzie, natomiast w grudniu wyłonieni zostaną laureaci szczebla międzynarodowego. Aby omówić aktualny stan prac nad realizacją konkursowych projektów badacze i jurorzy polskiej oraz międzynarodowej edycji, reprezentowanej przez dr Carolyn Jewell, spotkali się 18 i 19 sierpnia 2016 w Kopalni Wapienia Górażdże oraz w Kopalni Surowców Mineralnych Nowogród Bobrzański.

Pszczele hotele

Wrocławskie Stowarzyszenie „Natura i Człowiek” od kilku miesięcy pracuje nad projektem skupiającym się na czynnej ochronie pszczół. Blisko 80% roślin  w środkowo-wschodniej Europie to gatunki owadopylne, w związku z czym obecność dzikich pszczół jest dla rekultywowanych terenów niezwykle istotna. Badacze podjęli się działań zmierzających ku optymalizacji warunków siedliskowych dzikich pszczół – budując dla nich  „hotel” oraz sadząc rośliny, które wzbogacają ich bazę pokarmową. Tereny poeksploatacyjne   są miejscem wprost idealnym dla tworzenia ekosystemów przyjaznych dla pszczół, których populacja z roku na rok znacznie spada. - Nasz udział w tej edycji konkursu QLA daje nam możliwości traktowania terenu kopalni jako przykładu doskonałej alternatywy w kierunku ochrony zagrożonej i tak ważnej dla nas grupy owadów, jaką są pszczoły – mówi Marcin Sikora, lider projektu.

Podczas wizyty badacze stworzyli dodatkowe domki dla trzmieli, przygotowali specjalnie wydrążoną kłodę dębową dla pszczół miodnych, natomiast na wcześniej zbudowanym „hotelu” z palet umieszczono napis „Free Bees Vacancies”.

Grzybobranie na medal

Badania nad bioróżnorodnością grzybów ektomykoryzowych, prowadzone przez Aleksandrę Adamczyk, pod kierunkiem dr Izabeli Kałuckiej  z Uniwersytetu Łódzkiego , również przyniosły

niespodziewane efekty. Poddane obserwacji grzyby są cenne dla procesów rekultywacji, ponieważ żyją w symbiozie z korzeniami drzew, które bez nich nie mogą się właściwie rozwijać. Grzyby ułatwiają pobieranie wody, soli mineralnych oraz wielu innych substancji odżywczych, od drzewa w zamian otrzymując cukry. Wśród sklasyfikowanych grzybów znalazły się m.in. gatunki niezwykle rzadkie (piestrzyca zatokowa), wymierające (gwiazdosz) lub narażone (muchomor jadowity). Wyniki obserwacji prowadzonych na terenie Kopalni Wapienia Górażdże pokazują, że rekultywacja dawnych obszarów wydobywczych może pomóc nie tylko odtworzyć pierwotny ekosystem, ale nawet znacznie go wzbogacić.

Owocowe wyzwanie

Nasadzenia dziko owocujących drzew i krzewów, stanowią domenę zespołu prowadzonego przez Katarzynę Łuczak. Dlaczego takie działania są ważne dla rekultywacji? Tereny poeksploatacyjne kopalń odkrywkowych najczęściej zadrzewiane są jedynie gatunkami leśnymi, które tworzą monokultury obniżające walory bioróżnorodności terenów rekultywowanych. […] Wprowadzenie dziko owocujących drzew i krzewów, wpłynie na znaczące wzbogacenie siedlisk i miejsc żerowania, zarówno dla małych, jak i dużych zwierząt, w tym głównie ptaków i owadów – mówi Grzegorz Kusza z Uniwersytetu Opolskiego, członek zespołu. Powzięte kroki spowodują wzrost bioróżnorodności dawnych terenów wydobywczych, gdyż bogactwo flory w bardzo dużym stopniu determinuje różnorodność fauny, występującej na danym obszarze.

Siedlisko optymalne

Realizowane w ramach konkursu QLA 2016 projekty dotyczą nie tylko Kopalni Wapienia Górażdże. Badania prowadzono także na terenie KSM Nowogród Bobrzański, gdzie podjęto działania zmierzające ku optymalizacji warunków siedliskowych dla przedstawicieli herpeto- i awifauny. Choć wstępne obserwacje wykazały, iż teren kopalni obfituje w okazy ptaków, płazów i gadów, nie oznacza to jednak, że stan ten utrzyma się na zawsze. I tu rozpoczyna się rola , działających pod kierunkiem dr Krystyny Walińskiej z Uniwersytetu w Zielonej Górze.

 – Nasze dalsze działania są ukierunkowane na tworzenie rozwiązań sprzyjających zasiedlaniu terenów pokopalnianych przez ptaki, w tym gatunki ptactwa wodnego. Przeprowadzone badania  pozwoliły na opracowanie koncepcji dotyczących ochrony przyrody oraz działań optymalizujących  warunki siedliskowe na  terenie kopalni – opowiada lider projektu Krystyna Walińska.

Do zaproponowanych wskutek poczynionych obserwacji rozwiązań należy m.in. umieszczanie tablic informacyjno-ostrzegawczych, dotyczących ochrony występujących tam gatunków, poprawa warunków siedliskowych dla płazów poprzez wypłycanie strefy przybrzeżnej zbiorników powyrobiskowych, tworzenie nowych i pogłębianie istniejących oczek wodnych, ochrona i tworzenie siedlisk dla ptactwa wodnego, tworzenie siedlisk dla jaskółki brzegówki poprzez odpowiednie ukształtowanie skarp przybrzeżnych.

Wiele projektów – jeden cel

Wszystkich badaczy, biorących udział w konkursie QLA, łączy wspólny cel, jakim jest ochrona przyrody i rekultywacja dawnych terenów wydobywczych oraz realizowanie działań zmierzających do wzbogacenia tamtejszej różnorodności biologicznej. Jak mówi Daria Słonina, badaczka z Uniwersytetu Opolskiego: „Niesamowite jest to, że każdy z zespołów, mimo obrania innej strategii, dąży do realizacji pięknego założenia, jakim jest przywrócenie życia obszarom zdegradowanym”.

Zwycięzców 3. edycji konkursu Quarry Life Award poznamy już w listopadzie 2016 r. W gronie laureatów znajdą się trzy zespoły z każdego kraju, które otrzymają nagrody o łącznej wartości blisko 40.000 zł. Ponadto wyłonionych zostanie sześciu zwycięzców na szczeblu międzynarodowym. Tu pula nagród osiągnie kwotę aż 80 000 EUR.

Źródło i fot.: Agencja Royal Brand PR