Polska lokuje się w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię lasów. Zajmują one 29,5 proc. terytorium kraju, rosną na obszarze ponad 9,2 mln ha. Zdecydowana większość to lasy państwowe, z czego prawie 7,6 mln ha zarządzane jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe.

Niezbędne 106 tys. km leśnych dróg

W Polsce lasów wciąż przybywa. Lesistość kraju została zwiększona z 21 proc. w roku 1945 do 29,5 proc. obecnie. Od roku 1995 do 2014 powierzchnia lasów zwiększyła się o 504 tys. ha. Podstawą prac zalesieniowych jest „Krajowy program zwiększania lesistości”, zakładający wzrost lesistości do 30 proc. w 2020 r. i do 33 proc. w 2050 r. W lasach potrzebne są dobre drogi. Średnio na jedno nadleśnictwo przypada blisko 248 km dróg leśnych wewnętrznych. Jednostki Lasów Państwowych optymalizując w ostatnim dziesięcioleciu własną sieć drogową, wykazały, że do racjonalnego prowadzenia wielofunkcyjnej gospodarki leśnej potrzeba w sumie 106 tys. km dróg (w tym bardzo ważnych dojazdów pożarowych). Wzrastające zapotrzebowanie na surowiec drzewny spowoduje, że istniejącą liczbą dróg będzie trzeba transportować zwiększone pozyskanie drewna z obszarów leśnych do kilku tysięcy odbiorców..
 

Dlaczego potrzebne są dobre drogi w lasach

Drogi leśne pełnią ważne funkcje gospodarcze i przeciwpożarowe. Umożliwiają czynną ochronę środowiska leśnego, służą turystyce i rekreacji oraz dydaktyce ekologicznej. Udostępnianie do ruchu lokalnego niejednokrotnie zapewniają odpowiednią komunikację, uzupełniając drogową sieć samorządową.

Drogi leśne muszą posiadać odpowiednie standardy umożliwiające poruszanie się pojazdów wysokotonażowych, w tym ciężkich pojazdów gaśniczych. Konieczna jest więc sukcesywna przebudowa istniejących w lasach dróg gruntowych. Potrzeba podnoszenia nośności dotyczy dojazdów pożarowych i dróg głównych wywozowych w szczególności dróg strategicznych. Zarówno przebudowy jak i prace utrzymaniowe i remontowe wymagają dużych nakładów finansowych, dlatego administracja LP precyzyjnie ustala harmonogramu działań w celu uzyskania docelowej sieci dróg, w tym optymalnych wskaźników zagęszczenia dróg leśnych na terenie całej Polski.

W Polsce występują duże kompleksy leśne zarządzane przez kilka nadleśnictw. W takim przypadku celowe jest wspólne, całościowe kształtowanie sieci drogowej. Zakres koniecznych robót jest bardzo duży. Jest to szczególnie ważne na obszarach o dużym zagrożeniu pożarowym i znaczącym pozyskaniu surowca drzewnego. Wyznaczenie dróg strategicznych ułatwia realizację transportu możliwie najkrótszą drogą do składnic zbiorczych i do odbiorców oraz racjonalizuje koszty utrzymania.

Sposoby prowadzenia robót drogowych w lasach określają wewnętrzne instrukcje i zarządzenia (np. „Wytyczne prowadzenia robót drogowych w lasach” pod redakcją A. Czerniaka, 2013).
 

Inwentaryzacja i optymalizacja leśnej sieci drogowej

Lasy Państwowe aktualnie inwentaryzują i optymalizują układ przestrzenny swojej sieci drogowej. Poszczególne jednostki zlecają wykonanie operatów drogowych, które muszą być wykonywane zgodnie z wymogami zamawiającego, a zebrane wyniki kompatybilne z Systemem Informatycznym Lasów Państwowych. W efekcie tych opracowań powstaje zestawienie potrzeb i harmonogram działań drogowych w poszczególnych nadleśnictwach.

Analiza operatów drogowych realizowanych w całej Polsce oraz testowych nadleśnictw wykazała, że racjonalna gęstość dróg leśnych zależy głównie od uwarunkowań lokalnych, technicznych, przyrodniczych, a w szczególności modelu gospodarowania na danym obszarze transportowym. Racjonalna gęstość dróg jest uwarunkowana głównie: zagrożeniem pożarowym, ukształtowaniem terenu, sposobem pozyskania surowca drzewnego, wielkością kompleksów leśnych (a tym samym gęstością dróg publicznych) oraz lokalizacją obszarów najcenniejszych przyrodniczo.
 

Technologie i maszyny stosowane w leśnym budownictwie drogowym

Jednostki PGL LP pozyskują surowiec głównie dla zabezpieczenia potrzeb przemysłu drzewnego i energetycznego. Wiąże się to z konicznością zapewnienia dobrego stanu technicznego dróg leśnych wywozowych, stanowiących główny układ komunikacyjny obszarów leśnych dla samochodów o nacisku na oś 100 kN i niejednokrotnie 115,0 kN. W leśnym budownictwie drogowym dominują konstrukcje składających się z kilku warstw kruszyw. Szczególnie duży deficyt kruszywa łamanego ze skał litych dotyczy nadleśnictw zlokalizowanych w środkowych i północnych regionach Polski.

Wykonawcy dróg leśnych w Polsce północno-zachodniej sprowadzają coraz częściej kruszywo z innych krajów (np. z Niemiec i Skandynawii). Zamiennie do kruszyw naturalnych stosuje się również atestowane kruszywo nienaturalne.

Duże znaczenie dla Lasów Państwowych mają kruszywa lokalne, w projektach preferowany jest jednak tłuczeń uzyskiwany ze skał litych o uziarnieniu ciągłym. Ze względów ekonomicznych i przyrodniczych warstwę ścieralną najczęściej stanowi kliniec i miał kamienny.

Cały artykuł w magazynie Surowce i Maszyny Budowlane 4/2018.