Według szacunków Departamentu Statystyki NBP w 2017 r. w Polsce przebywało średnio około 900 tys. obywateli Ukrainy. Eksperci szacują, że liczba ta może sięgać nawet 2 mln. Niezmiennie rośnie dynamika wydawanych przez państwo polskie zezwoleń na pobyt. Dane GUS pokazują, że w 2017 r. wydano ich 235,6 tys. Było to o 108,2 tys. więcej niż w 2016 r. oraz 196,5 tys. więcej niż w 2012 r. Zezwolenia dotyczyły najczęściej obywateli Ukrainy. – Sytuacja na rynku pracy jest niezwykle dynamiczna. Polscy pracodawcy chyba po raz pierwszy od przemian transformacyjnych z ’89 muszą mierzyć się z wyzwaniem braku rąk do pracy. Naturalną drogą jest otwarcie na imigrantów ekonomicznych, których napływ, w szczególności z krajów byłego ZSRR, zintensyfikował się w ostatnich trzech latach. Zmiana struktury narodowościowej i kulturowej pracowników ma z kolei wpływ na bezpieczeństwo pracy w polskich firmach. Stąd decyzja, aby w tym roku przygotować badanie w oparciu o najliczniejszą na polskim rynku mniejszość narodowościową – obywateli Ukrainy – mówi Andrzej Smółko, prezes CWS-boco, przewodniczący Koalicji Bezpieczni w Pracy.

Większość Ukraińców ma umowę o pracę

Badanie zostało przeprowadzone we wrześniu 2018 r. przez agencję ARC Rynek i Opinia na próbie 300 obywateli Ukrainy pracujących w Polsce, z sektorów: HORECA (23 proc.), handel (17 proc.), przemysł (12 proc.), budowlany (12 proc.), transport i logistyka (6 proc.), pomoc w gospodarstwie domowym (8 proc.), opieka nad starszymi (6 proc.), rolnictwo (2 proc.) i motoryzacja (1 proc.). Zdecydowana większość respondentów (66 proc.) jako formę zatrudnienia wskazała umowę o pracę (na czas określony lub nieokreślony). 14 proc. obywateli Ukrainy pracuje bez żadnej umowy. - Stosunkowo wysoki odsetek cudzoziemców pracujących bez umowy można tłumaczyć nadreprezentacją w badanej próbie pracowników z sektorów, gdzie rzeczywiście taki problem występuje, również w odniesieniu do polskich pracowników. Są to sektory takie jak gastronomia, hotelarstwo czy pomoc w gospodarstwie domowym – uważa Jan Obojski, pełnomocnik ds. Zarządzania Logistycznego w ILS Grupa Inter Cars.

- Co ciekawe, jedynie 5 proc. respondentów wskazało, że są zatrudnieni przez agencję pracy tymczasowej. Praktyka rynkowa, w szczególności w odniesieniu do dużych firm, wskazuje, że outsourcing w tym wypadku jest popularnym rozwiązaniem. Wydaje się zatem, że obywatele Ukrainy nie interesują się i nie wnikają w kwestie tego, jaki faktycznie podmiot ich zatrudnia. Warto zauważyć, że odsetek umów o pracę w firmach 10-50 pracowników i 50 lub więcej wyniósł kolejno 78 proc. i 74 proc. – dodaje.

Szkolenia bhp. W jakim języku?

Polskie przepisy prawa pracy nie precyzują języka, w jakim pracodawca jest zobowiązany przeprowadzić szkolenie bhp. Ważne, aby szkolenie było przeprowadzone w sposób zrozumiały. Tegoroczny raport Koalicji pokazuje, że 85 proc. szkoleń bhp odbywało się w języku polskim, a 16 proc. w języku ukraińskim. Podobnie wygląda kwestia języka materiałów szkoleniowych. - W polskich firmach pojawia się coraz więcej materiałów szkoleniowych tłumaczonych na język rodzimy pracowników. Dane z raportu pokazują, że taka praktyka występuje w niemal co czwartej polskiej firmie, a odsetek ten zapewne będzie nadal rósł. W DHL często sięgamy również po rozwiązania graficzne, stanowią bowiem uniwersalny język zrozumiały dla wszystkich pracowników, niezależnie od narodowości – mówi Łukasz Włodyga, SHEQ & BCM Lead CEE w DHL Supply Chain. Jednak to nie język szkoleń może negatywnie wpływać na bezpieczeństwo pracy cudzoziemców w polskich firmach, a po prostu brak takich szkoleń.

Mniej niż połowa firm organizuje szkolenia

Raport „Bezpieczeństwo pracy w Polsce 2018” pokazał, że polskie firmy mają ogromny problem pod względem przygotowania cudzoziemca do wykonywania obowiązków. Okazuje się, że jedynie 44 proc. respondentów zadeklarowało, że brało udział w szkoleniu bhp. Głównym powodem był brak organizacji takiego szkolenia (67 proc.). Wprawdzie w badanej grupie obowiązek ten dotyczył tylko zatrudnionych na umowę o pracę, nadal jednak liczba ta budzi poważne wątpliwości odnośnie kultury bezpieczeństwa w polskich firmach. Niestety za tym idą statystyki wypadkowości. – Aż 18 proc. respondentów – pracowników z Ukrainy – w ciągu ostatnich dwóch lat uległo wypadkowi przy pracy. Ten wskaźnik dla ogółu pracowników w kraju jest ponad dziesięciokrotnie niższy, nie przekracza 1 proc. Według danych GUS, w 2017 r. było to 6,84 osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy na 1000 zatrudnionych. Zatem 18 proc. wypadków przy pracy to wielka liczba – pytanie, czy wszystkie z tych wypadków zostały formalnie zgłoszone i opracowano dokumentację powypadkową – mówi Marek Maszewski, dyrektor Działu Nadzoru w firmie SEKA S.A.

- Przestrzegałbym jednak przed nadmiernym pesymizmem. Kluczowa może być odpowiedź na pytanie, w jaki sposób respondent definiował „wypadek przy pracy”, ponieważ przy okazji takich badań jest to rzecz nieco uznaniowa. Z drugiej strony – można te dane traktować jako przyczynek do rozważań na temat skrupulatności w zgłaszaniu przez pracodawców wypadków przy pracy do GUS, zwłaszcza tych o lżejszych skutkach – dodaje Maszewski.

Raport „Bezpieczeństwo pracy w Polsce 2018” pokazuje, że występują znaczne różnice pod względem dbania o kulturę bezpieczeństwa w zależności od wielkości firmy i sektora. - Jedynie 32 proc. respondentów deklaruje, że bezpieczeństwo pracy cudzoziemców jest dla ich pracodawców tak samo ważne jak bezpieczeństwo rodzimych pracowników, co poniekąd znajduje potwierdzenie w obserwowanym przez nas utrudnionym dostępie do środków ochrony indywidualnej dla cudzoziemców. W badaniu kształtuje się ona na poziomie 33 proc., a w przypadku branż o wysokim ryzyku wypadku jak branża budowlana, rośnie do 56 proc. Nadal jednak 44 proc. obywateli Ukrainy pracujących w tym sektorze ma problem z dostępnością ŚOI. Wśród tendencji widać również, że im większa firma, tym standardy związane z bezpieczeństwem wyższe. Jednak w gospodarce narodowej ponad 70 proc. stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, dlatego tak ważna jest edukacja przedsiębiorców w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy – tłumaczy Elżbieta Rogowska, wiceprezes Zarządu ds. Operacyjnych w PW Krystian.

Koalicja Bezpieczni w Pracy zawiązana została z inicjatywy firm CWS-boco Polska, PW Krystian, LafargeHolcim oraz TenCate Protective Fabrics w 2014 roku, w celu promowania kultury bezpieczeństwa w miejscu pracy wśród pracowników i pracodawców. W 2015 roku do grona Koalicjantów dołączyła firma SEKA S.A., w 2017 firma Inter Cars, a w 2018 DHL w Polsce, reprezentowany przez trzy dywizje: DHL Express, DHL Parcel i DHL Supply Chain. Cel Koalicji realizowany jest poprzez działalność edukacyjną na temat obowiązujących norm i procedur oraz pokazywanie dobrych praktyk oraz informowanie o korzyściach wynikających z wdrażania wysokich standardów bezpieczeństwa w miejscu pracy.