Regulacje prawne w zakresie spożycia alkoholu od wielu lat są częścią polskiego porządku prawnego. Zawarte są głównie w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Już w art. 1 tejże stawy znajdziemy informację, że jej przepisy mają na celu m. in. działanie na rzecz trzeźwości w miejscu pracy. Treść przepisu wskazuje na to, jak doniosłe znaczenie ma zachowanie trzeźwości podczas wykonywania obowiązków pracowniczych. Dalsze przepisy ustawy oraz regulacje zawarte m. in. w Kodeksie pracy doprecyzowują tę regulację.         

Zakaz wnoszenia oraz spożycia alkoholu do zakładu pracy

Artykuł 16 ustawy o wychowaniu w trzeźwości określa zakaz wnoszenia napojów alkoholowych na teren zakładów pracy. Przepis oprócz zakładów pracy wymienia również stadiony oraz inne obiekty, na których mogą odbywać się imprezy sportowe oraz rekreacyjne. W związku z wprowadzeniem zakazu, kierownikom zakładów pracy (tu również pracodawcom) przyznano odpowiednie uprawnienia, umożliwiające egzekwowanie tego zakazu. Pracodawca lub osoby przez niego upoważnione mogą odmówić wpuszczenia na teren zakładu pracy osób, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że nie zastosowały się do zakazu. W tym przypadku zakazane jest nie tylko spożycie alkoholu, ale już samo wniesienie go na teren zakładu pracy. Tak rygorystyczne ujęcie zakazu wskazuje na to jak istotne jest zachowanie trzeźwości w miejscu pracy.

Trzeźwość obowiązkiem pracownika

W Kodeksie pracy zostały wymienione przykładowe obowiązki pracownika. Wśród nich art. 100 § 2 pkt 3 Kodeksu wymienia obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Oczywistym jest, że praca pod wpływem dowolnej substancji, wpływającej na psychofizyczne zdolności pracownika stanowi naruszenie zasad BHP oraz może stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia osoby pozostającej pod wpływem oraz innych pracowników. Wystąpienie zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników w dużej mierze zależy od rodzaju wykonywanej pracy. W przypadku pracy na halach produkcyjnych, pracy przy obsłudze maszyn, czy pojazdów to zagrożenie jest znaczne.

Co zatem może zrobić pracodawca? Jak może skutecznie skłonić pracowników do przestrzegania zakazu wnoszenia i spożycia alkoholu na terenie zakładu pracy? W tym przypadku istotną rolę odgrywa prawidłowo skonstruowany regulamin pracy, który  zgodnie z art. 104 Kodeksu pracy, ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników. W regulaminie pracy mogą zostać zawarte postanowienia wprost zabraniające zażywania na terenie zakładu pracy narkotyków czy innych środków odurzających, a także przebywania na terenie zakładu pracy (świadczenia pracy) pod wpływem takich środków. Podobne zapisy mogą znaleźć się w nim w odniesieniu do alkoholu.

Obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika pod wpływem alkoholu

Rozważając kwestie konsekwencji świadczenia pracy po spożyciu alkoholu, należy wspomnieć również o instytucji niedopuszczenia pracownika do pracy. Zgodnie z brzmieniem art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości pracodawca ma obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Obowiązek ten może zostać zrealizowany przez kierownika zakładu pracy lub osobę przez niego upoważnioną.

W celu realizacji opisanego powyżej obowiązku pracodawca może skorzystać
z instrumentów prawnych umożliwiających mu weryfikację stanu trzeźwości pracownika. W tym celu pracodawca może przeprowadzić badanie trzeźwości, pod warunkiem wyrażenia zgody przez pracownika. Badanie dokonywane przez pracodawcę polega na badaniu alkomatem na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu. Badanie to powinno być przyprowadzone przy pomocy sprawnego alkomatu opatrzonego niezbędnymi atestami.

Badanie trzeźwości pracownika

W przypadku braku zgody pracownika nie może on zostać dopuszczony do pracy. W celu dokonania kontroli trzeźwości konieczne jest wezwanie policji lub straży miejskiej, które są organami uprawnionymi do przeprowadzenia tego badania. Badanie stanu trzeźwości pracownika obejmuje badanie wydychanego powietrza lub badanie krwi. Należy pamiętać, że badanie obecności alkoholu w wydychanym powietrzu powinno poprzedzać badanie krwi. Przeprowadzenie badania na obecność alkoholu w wydychany powietrzu możliwe jest tylko wtedy, kiedy stan osoby poddawanej badaniu na to pozwala. W przypadku przeprowadzania badania krwi, zabiegu tego dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe, tj. właściwy personel medyczny.

W przypadku niedopuszczenia do pracy pracownik powinien zostać poinformowany o przyczynach niedopuszczenia go do pracy. Wspomniany obowiązek związany jest z jednym z tym, iż pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Świadczenie pracy pod wpływem alkoholu, zwłaszcza tak odpowiedzialnej jak świadczenie działalności leczniczej, niewątpliwie stanowi naruszenie przepisów BHP.

Należy podkreślić, że pracodawca nie ma prawnej możliwości zmuszenia pracownika do poddania się badaniu trzeźwości. Stanowcza odmowa działa jednak na niekorzyść pracownika. Najczęściej pracownik nie ma interesu w tym, aby odmawiać przeprowadzenia badań trzeźwości. W przypadku powzięcia przez pracodawcę wątpliwości co do stanu trzeźwości pracownika, to jemu powinno zależeć na potwierdzeniu swojej trzeźwości oraz jak najszybszemu dopuszczeniu do pracy[i], z uwagi na konsekwencje finansowe niedopuszczenia do pracy, które zostaną omówione poniżej.

Stan pod wpływem alkoholu a stan po spożyciu alkoholu

W polskim systemie prawnym wprowadzono rozróżnienie różnych stanów upojenia alkoholowego, uzależnione od stężenia alkoholu we krwi lub wydychanym powietrzu.

Artykuł 115 § 16 Kodeksu karnego wyróżnia stan nietrzeźwości, który zachodzi, gdy:

- zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5‰ lub prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub:

- zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg lub prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

W art. 46 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości wymieniono stan po użyciu alkoholu, który zachodzi, gdy:

- zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu lub:

- zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do jego stężenia
w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm3.

 

[i] Wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 1985 r., sygn. akt: I PRN 39/85.

 

Cały artykuł wmgazynie Surowce i Maszyny Budowlane 2-3/2020.