Organy koncesyjne według ustawy

Według ustawy Prawo geologiczne i górnicze wyróżniamy 3 podmioty koncesyjne:

• Ministra właściwego do spraw środowiska;
• marszałka województwa;
• starostę.

Właściwość konkretnego podmiotu dla danej sprawy ustala się zależnie od zakresu działalności gospodarczej. Jeżeli chcemy mieć pewność, że postępowanie koncesyjne przebiegnie sprawnie, warto rozważyć skorzystanie z pomocy prawników specjalizujących się w tematyce procedur administracyjnych.

Minister Środowiska i Klimatu będzie organem właściwym do wydania koncesji, gdy wydobywane surowce są istotne pod kątem strategicznym z punktu widzenia gospodarki lub obronności państwa. Mowa o:

• węglu kamiennym lub brunatnym;
• rudach metali;
• soli kamiennej, potasowej i potasowo-magnezowej;
• metanie jako kopalinie towarzyszącej;
• metalach w stanie rodzimym;
• rudach pierwiastków promieniotwórczych;
• siarki rodzimej;
• gipsie;
• anhydrycie;
• kamieniach szlachetnych;
• pierwiastkach ziem rzadkich,
• gazach szlachetnych.

Koncesja obejmuje zarówno surowce zlokalizowane na lądzie, jak i te znajdujące się na terenie zbiornika morskiego należącego do Rzeczypospolitej Polskiej. Wyjątek stanowią węglowodory, np. metan, gaz ziemny, ropa naftowa – wówczas Minister Środowiska przeprowadza tzw. postępowanie kwalifikacyjne.

O koncesję mogą ubiegać się zarówno polskie, jak i zagraniczne przedsiębiorstwa – pod warunkiem, że wypełnią przesłanki określone ustawą.

Użytkowanie górnicze – jak uzyskać?

Każdy najważniejszy rodzaj kopalin został objęty tzw. własnością górniczą, która mocy artykułu 10 ust. 5 przysługuje Skarbowi Państwa. Dlatego zanim rozpocznie się działalność gospodarczą w tym zakresie, należy uzyskać pozwolenie na użytkowanie górnicze. Jest to typ umowy zawieranej ze Skarbem Państwa, zgodnie z którą grunty objęte działalnością koncesyjną oddaje się pod zarząd przedsiębiorstwa.

Użytkowanie górnicze jest ustanawiane w ramach przetargu, którego reguły muszą uwzględniać wyłącznie:

• techniczne i finansowe możliwości oferenta;
• proponowaną technologię prowadzenia prac;
• proponowaną wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia użytkowania górniczego.

Przetarg nie będzie zorganizowany, jeżeli o udzielenie koncesji ubiega się tylko jeden podmiot. Z kolei sama umowa o użytkowanie górnicze musi zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności, a jej postanowienia obowiązują z dniem uzyskania koncesji.

Co musi zawierać oferta podmiotu, który chce uczestniczyć w przetargu? Będą to takie elementy jak:

• dane identyfikacyjne firmy;
• przedmiot przetargu;
• przestrzeń, w obrębie której ma obowiązywać użytkowanie górnicze oraz proponowany czas jego obowiązywania;
• udokumentowanie możliwości finansowych i technologicznych oraz zakresu i sposobu prowadzonej działalności;
• proponowane wynagrodzenie.

Wynagrodzenie z tytułu użytkowania górniczego przysługuje Skarbowi Państwa. Za to umowa wygasa albo w sytuacji nieuzyskania koncesji w terminie roku od daty jej zawarcia, albo w przypadku wygaśnięcia, cofnięcia czy utraty mocy przez koncesję bez względu na przyczynę.

Mimo to nadal każdy obiekt, urządzenie i instalacja wykorzystywane do realizacji działalności gospodarczej pozostają własnością użytkownika górniczego.

Co istotne, firmy, które rozpoznają i udokumentują złożą kopalin, są uprawnione do wnioskowania o ustanowienie użytkowania górniczego z pierwszeństwem przed pozostałymi podmiotami.

Ponadto aby chronić tajemnicę przedsiębiorstwa w zakresie stosowanych technologii czy know-how, warto wziąć pod uwagę złożenie wniosku o objęcie dokumentacji klauzulą poufności. W ten sposób można skuteczne chronić istotne biznesowo informacje przez dostaniem się w niepowołane ręce.

Złożenie wniosku o udzielenie koncesji do Ministra Środowiska

Aby ubiegać się o udzielenie uprawnień, należy złożyć wniosek o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż (jego elementy uwzględnia artykuł 24 ustawy). Zależnie od charakterystyki konkretnej sprawy, trzeba załączyć do niego takie dokumenty jak:

• projekt zagospodarowania złoża – opisuje wymagania w zakresie racjonalnej gospodarki zasobami oraz technologii eksploatacji;
• decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych – według rozporządzenia w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, działalność górnicza jest zazwyczaj klasyfikowana jako znacznie oddziałująca na środowisko, więc ocena organu będzie obligatoryjna;
• dowód istnienia prawa do korzystania z informacji geologicznej;
• dowód istnienia prawa do nieruchomości gruntowej lub przyrzeczenia ustanowienia tego prawa;
• wypis z rejestru gruntów;
• opinia organu nadzoru bądź oświadczenie o braku opinii.

Każda mapa musi być sporządzona zgodnie z wymogami właściwymi dla map górniczych.

Po złożeniu wniosku następuje formalna i materialna kontrola administracyjna. Wtedy organ sprawdza, czy zostały zachowane przesłanki formalne do oceny wniosku, badana jest m.in. jego kompletność i zgodność z przepisami. Jeżeli w dokumencie wystąpią błędy formalne, wnioskodawca zostanie wezwany do ich uzupełnienia w terminie nieprzekraczającym 7 dni. Gdy błędy zostaną powielona po raz drugi, organ może pozostawić wniosek bez rozpoznania.

W przypadku kontroli materialnej wniosku mowa o merytorycznej analizie złożonych dokumentów. Może dotyczyć ona m.in.:

• oceny proponowanej racjonalności gospodarki;
• oceny możliwości technicznych wykonywania działalności;
• analizy możliwości technicznych dostosowania prac do treści decyzji środowiskowej;
• weryfikacji zasięgu prac objętych koncesją i ich ewentualnej ingerencji w obszary chronione prawem, np. parki narodowe;
• wiarygodności dokumentacji finansowej czy rejestrowej.

Jeśli chcemy mieć pewność, że wniosek został złożony razem z niezbędną dokumentacją, warto skorzystać ze wsparcia specjalistów.

Za każdym razem wydanie decyzji jest konsultowane z Ministrem Aktywów Państwowych, który odpowiada m.in. za złoża kopalin, a także z wójtem, burmistrzem lub prezydentem miasta właściwym dla obszaru, na którym ma być prowadzona działalność górnicza. Wykonanie decyzji według art. 7 ustawy nie może kolidować z uchwalonym dla konkretnego terenu planem zagospodarowania przestrzennego oraz ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Eksploatacja złóż z dna morskiego wymaga z kolei uzgodnienia inwestycji z dyrektorem właściwego urzędu morskiego w oparciu o art. 8 ustawy. Organy administracji mają 14 dni (liczone od daty doręczenia projektu rozstrzygnięcia) aby wypracować wspólne stanowisko.

Wydanie decyzji o udzieleniu koncesji – to warto wiedzieć

Brak zastrzeżeń po stronie organów administracji rządowej lub samorządowej oznacza koniec postępowania koncesyjnego. Wtedy wnioskodawca otrzymuje projekt umowy o ustanowienie użytkowania górniczego, zaś po jego akceptacji wydawany jest oryginał wraz z koncesją. Jakie informacje zawiera koncesja? Wskazuje to artykuł 30 ustawy, zgodnie z którym dokument ten informuje o:

• rodzaju i sposobie wykonywania zamierzonej działalności;
• przestrzeni, w granicach której ma być wykonywania działalność;
• czasie obowiązywania koncesji;
• terminie rozpoczęcia działalności koncesyjnej lub przesłanki jej rozpoczęcia.

Dodatkowo może zawierać inne wymogi związane z bezpieczeństwem powszechnym lub ochroną środowiska. Organ może też nałożyć ograniczenia dotyczące zarządzania gospodarowanym złożem, np. minimalny stopień wykorzystania zasobów złoża i wskazać przedsięwzięcia konieczne w zakresie racjonalnej gospodarki złożem.

Według art. 34 ustawy, warunki koncesji mogą zostać zmienione podczas jej trwania. Dopuszcza się też jej przeniesienie na inny podmiot, jeśli:

• spełnia wymagania przewidziane przepisami o podejmowaniu działalności gospodarczej;
• wyraża zgodę na przyjęcie wszystkich warunków udzielonych w koncesji;
• wykaże się w zakresie niezbędnym prawem do korzystania z nieruchomości gruntowej, użytkowaniem górniczym albo przyrzeczeniem uzyskania tych praw;
• wykaże on prawo do korzystania z informacji geologicznej w niezbędnym zakresie;
• wykaże on, że jest w stanie spełnić wymagania niezbędne dla wykonywania działalności.

Przeniesienie koncesji jest dokonywane na wniosek nowego podmiotu. Co ważne, na jednym terenie nie mogą funkcjonować dwie koncesje na ten sam rodzaj działalności górniczej.

Wpis obszaru górniczego do ROG i wniesienie odwołania przez organizacje ekologiczne

Wszystkie obszary górnicze muszą zostać wpisane do Rejestru Obszarów Górniczych (ROG) i zamkniętych podziemnych składowisk dwutlenku węgla na podstawie art. 152a ustawy. Rejestr jest prowadzony przez Państwowy Instytut Geologiczny, który dokonuje wpisu w terminie czternastu dni od daty otrzymania wniosku. Poza tym informację z baz danych importuje się do ogólnodostępnej bazy danych MIDAS.

Jeżeli dojdzie do zmiany warunków koncesji, taka informacja także musi zostać przekazana do ROG/MIDAS.

Warto wiedzieć również, że organizacje ekologiczne prowadzące działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez min. 12 miesięcy przed wszczęciem postępowania, mogą złożyć odwołanie od decyzji koncesyjnej. Jako warunek odwołania wskazuje się wydanie decyzji środowiskowej w postępowaniu z udziałem społeczeństwa.

Według artykułu 129 par. 2 k.p.a. odwołanie od decyzji administracyjnej należy złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji stronie.

Organ właściwy w sprawie koncesji: marszałek woj. i starosta

W przypadku surowców nieobjętych własnością górniczą, takich jak np. margiel i wapień, torf, kwarc, czy piaskowiec organem właściwym w zakresie udzielenia koncesji jest marszałek województwa. Z kolei według art. 22 ust. 2 ustawy koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż udziela starosta pod warunkiem, że:

• obszar udokumentowanego złoża nieobjętego własnością górniczą nie przekracza 2 ha;
• wydobycie kopaliny ze złoża w ciągu roku nie przekracza 20 000 m³;
• działalność będzie prowadzona metodą odkrywkową oraz bez użycia środków strzałowych.

Do udzielenia koncesji przez starotę wymagana jest opinia marszałka województwa.

Wnioski

Uzyskanie koncesji na wydobywanie kopalin to zawiły i sformalizowany proces. Dlatego jeśli chcemy zmniejszyć ryzyko otrzymania decyzji odmownej, powinniśmy przeprowadzić szczegółową analizę możliwości technologicznych i finansowych przedsiębiorstwa. Warto też pamiętać, że nawet gdy dojdzie do odmowy, mamy prawo żądać ponownego rozpoznania sprawy przez organ administracyjny lub wnieść odwołanie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy