W wyniku deregulacji ograniczono rolę dyrektora okręgowego urzędu górniczego do stwierdzania posiadania kwalifikacji do wykonywania czynności w dozorze ruchu w odkrywkowych zakładach górniczych. Pracodawcy dokonują samodzielnie oceny, czy dany pracownik spełnia wymagania dotyczące przygotowania i doświadczenia zawodowego do wykonywania powierzonych mu czynności. W ten sposób na pracodawcę przeniesione zostały pewne kompetencje, obowiązki i odpowiedzialność niezależnie od jego kwalifikacji. Jednakże wprowadzone regulacje nie sprawdziły się w praktyce, ponieważ pracodawcy nie wywiązują się ze swoich obowiązków lub realizują je nieprawidłowo, na co wskazują wyniki kontroli przeprowadzonych przez przedstawicieli organów nadzoru górniczego. Wykazały one między innymi niewystarczający poziom wiedzy fachowej osób dozoru ruchu, zatrudnionych w odkrywkowych zakładach górniczych, który wynika często z braku wiedzy pracodawcy, odnośnie tego jakie przygotowanie zawodowe i doświadczenie zawodowe są potrzebne do wykonywania tych czynności.

Wyższy Urząd Górniczy pod koniec maja br. opublikował kolejny raport zawierający ocenę stanu bezpieczeństwa polskiego górnictwa. W 2021 r. w odkrywkowych zakładach górniczych miało miejsce 51 wypadków. Czy można powiedzieć, że jest bezpiecznie?

– Z pewnością wciąż wiele pracy przed nami. Nie pamiętam – patrząc na górnictwo jako całość – tak złego początku roku, jak 2022. Oczywiście, większość wypadków wydarzyło się w górnictwie podziemnym, ale wciąż zdarzają się i w górnictwie odkrywkowym – zaznacza Piotr Wojtacha. Dodaje, że w tym roku w odkrywkowych zakładach górniczych doszło już do 2 wypadków śmiertelnych – to tyle ile zaistniało w całym 2021 r. – podkreśla. 

Przyczyny?

Jakie są powody wypadków w kopalniach odkrywkowych? Jak podkreśla wiceprezes WUG, corocznie powtarza się podobna lista: nieuwaga, rutyna, nieznajomość zasad BHP i – niestety – wciąż alkohol. – Generalnie najczęstsza przyczyna wypadków sprowadza się do tzw. czynnika ludzkiego. To natomiast określenie nieprecyzyjne, stosowane wówczas, gdy nie wiadomo czemu dane zdarzenie można przypisać – podkreśla Piotr Wojtacha.

– Za owym „czynnikiem ludzkim” stoją tymczasem błędy organizacyjne: niewłaściwe prowadzenie i zła organizacja prac, obsługa urządzeń niezgodnie z dokumentacją techniczną, stosowanie urządzeń niezgodnie z przeznaczeniem oraz wykonywanie prac niezgodnie z technologią – wymienia wiceprezes Wojtacha.

Różnica między dużymi a mniejszymi

Według WUG, podejście do kwestii bezpieczeństwa zależy często od wielkości kopalni.

– Wypadki częściej dotyczą tych mniejszych: starościańskich lub z koncesją uzyskaną od marszałków. Duże zakłady, w tym kopalnie węgla brunatnego, są raczej bezpieczniejsze – mówi P. Wojtacha.

Przypomina także, że od pewnego czasu nie jest wymagane zdawanie egzaminu w urzędzie górniczym, jeśli ktoś chce pełnić obowiązki w zakresie dozoru górniczego.

– W przedsiębiorstwach, gdzie poważnie myśli się o bezpieczeństwie, w tej sytuacji powoływane są np. komisje, starannie badające predyspozycje kandydatów, w tym wiedzę i kwalifikacje. Z drugiej strony są kopalnie, gdzie dany pracownik dopiero od urzędników WUG dowiaduje się, że w dokumentach swojej firmy widnieje jako specjalista pełniący obowiązki osoby dozoru. Właściciel o tym fakcie nawet go nie poinformował. W tej sytuacji WUG poważnie rozważa powrót do dawnej praktyki, by kandydaci na osoby dozoru górniczego zdawali odpowiednie egzaminy w urzędach górniczych. Wszystko, by poziom bezpieczeństwa w naszych kopalniach stale podnosić – mówił Piotr Wojtacha.

– Czy i kiedy do tego obowiązku wrócimy – nie jest to na razie pewne, gdyż wymaga zmian w ustawie. Niektórzy w branży kruszyw proponują, by może lepiej organizować kursy – jesteśmy na to otwarci. Jeśli ktoś chce – przyjedziemy, zrobimy, ale dajcie nam szansę. Mówimy o bezpieczeństwie. Jak je zachować? Wszystko zależy od podejścia właściciela kopalni i od kierownika ruchu zakładu górniczego. WUG za nich tego nie zrobi. Branża musi przede wszystkim zacząć od siebie – podsumował wiceprezes WUG.

***

Wywiad publiczny „Bezpieczeństwo przede wszystkim” odbył się 14 czerwca 2022 w Zakopanem, w ramach XIV Konferencji Naukowo-Technicznej Nowoczesne Kopalnie Żwiru i Piasku. Rozmowę prowadziła Sabina Szewczyk-Wajda, redaktorka magazynu Surowce i Maszyny Budowlane oraz portalu www.kieruneksurowce.pl. Organizatorem wydarzenia jest BMP Sp. z o.o. – wydawca magazynu Surowce i Maszyny Budowlane oraz portalu kieruneksurowce.pl.