Bursztyn bałtycki (sukcynit) występujący na wybrzeżu Bałtyku i położone kilkaset kilometrów na południe złoża lubelskie powstały w tym samym czasie - około 45 mln lat temu w epoce geologicznej zwanej eocenem (przy czym część bałtyckich złóż jest redeponowana w osadach holoceńskich i plejstoceńskich). Na obszarze dzisiejszej Europy Środkowej istniało wtedy płytkie i ciepłe morze epikontynentalne – Pramorze Północne. Jego wybrzeża porastały bujne lasy, wytwarzające duże ilości żywicy, przenoszonej następnie siecią rzeczną oraz spływami powierzchniowymi do strefy przybrzeżnej.

 

Taka sytuacja miała miejsce zarówno na północnym brzegu eoceńskiego morza, czyli na obszarze rozciągającym się od Chłapowa po półwysep Sambijski, jak i po południowej stronie, z którą związane są złoża lubelskie. Na skutek procesów bio- i geochemicznych zachodzących w wodzie morskiej żywica uległa diagenezie i przekształciła się w bursztyn. Okruchy bursztynu były przemieszczane przez prądy płynące wzdłuż brzegów i deponowane razem z drobnoziarnistymi osadami klastycznymi: piaskami, mułkami i iłami glaukonitowo-kwarcowymi.

 

Pierwsze informacje o występowaniu bursztynu na Lubelszczyźnie pojawiły się w latach 30 XX wieku w zapiskach etnografa Adama Chętnika. Wspomniano tam o znajdowaniu bryłek bursztynu w okolicach stawu Siemień koło Parczewa. W latach sześćdziesiątych potwierdzono występowanie bursztynu na obszarze Lubelszczyzny podczas dokumentowania iłów dla ceramiki budowlanej. Od 1992 roku w Państwowym Instytucie Geologicznym-PIB były prowadzone prace mające na celu określenie obszarów występowania bursztynu, powstała wówczas mapa obszarów perspektywicznych na obszarze północnej Lubelszczyzny (Kasiński i in. 1997). W kolejnych latach prowadzono dalsze prace geologiczno-rozpoznawcze, w ich wyniku powstała mapa obszarów perspektywicznych wraz z prognozą występowania bursztynu.
 

Prowadzone współcześnie prace objęły badania podstawowe (prowadzone również w ramach współpracy międzynarodowej pomiędzy Polską a Ukrainą), głównie palinologiczne i sedymentologiczne, dzięki którym dokonano rekonstrukcji procesów transportu i depozycji bursztynu. W celu potwierdzenia występowania bursztynu wykonano w 2019 r. trzy badawcze otwory wiertnicze. Wykazały one wysoką perspektywiczność pod względem złożowym obszaru w rejonie Lubartowa, z możliwością rozpoznania kolejnych złóż o zasobach bilansowych (Słodkowska i in. 2022).
 

Lokalizacja nowych otworów badawczych oraz złożowe koncentracje bursztynu na tle obszarów prognostycznych występowania bursztynu na północnej Lubelszczyźnie; obszary występowania wyznaczone na podstawie analizy facjalnej (Kasiński, 2016). Podstawą rozszerzenia obszaru prognostycznego było rozpoznanie złoża Niedźwiada II i nowo odwiercony otwór Niedźwiada PIG 2019
 

Utwory bursztynonośne na terenie Lubelszczyzny występują na różnej głębokości, najczęściej pomiędzy 15-20 m poniżej powierzchni terenu. Dla porównania, zasoby surowca oszacowane na prawie 63 tony złoże w nadmorskim Chłapowie zalegają na głębokości około 115-125 metrów. Na obszarze północnej Lubelszczyzny bursztyn pojawia się najpłycej w miejscach, gdzie profil osadów eoceńskich jest zredukowany, np. w okolicach stawu Siemień.
 

Wielkość okruchów lubelskiego bursztynu jest bardzo zróżnicowana, a duże okazy występują nielicznie. Wyróżnia się trzy odmiany bursztynów: przezroczyste, przeświecające i nieprzezroczyste, charakteryzujące się różnym wybarwieniem od jasnożółtego po brązowe. Zdarzają się również bryłki o nietypowym kolorze – krwistoczerwone czy cytrynowo-żółte. Stopień obtoczenia bryłek bursztynu ze złóż lubelskich jest niewielki, a liczne ziarna zachowały pierwotne kształty związane z formami akumulacji żywicy (m.in. formy soplowe, śródkorowe i podkorowe). Na powierzchni ziaren występują szczeliny z wysychania i charakterystyczne ślady po drobnych gałązkach.
 

Dzięki odkryciu złóż na Lubelszczyźnie polskie zasoby bursztynu wzrosły wielokrotnie.